Tilburg-Waalwijk is in 2019 en 2020 verkozen tot Logistieke Hotspot nummer 1 van Nederland. De kracht van de regionale samenwerking tussen ondernemingen, onderwijs en overheden in Midden-Brabant is geroemd door de jury. In het kader van de campagne Smart Moves interviewen we de leden van de stuurgroep Midpoint Brabant Smart Logistics over de strategische regionale prioriteiten digitalisering, duurzaamheid en talentontwikkeling. We vroegen Ronald Bakker, stuurgroeplid én wethouder economie van gemeente Waalwijk, naar zijn visie.
Ronald, waarom is Midden-Brabant zo aantrekkelijk qua logistiek?
Midden-Brabant heeft voor veel bedrijven een zeer gunstige ligging. Steeds meer grote ondernemingen, zoals bol.com, richten zich op de Benelux-markt. Zij willen zo snel en goed mogelijk leveren. Midden-Brabant ligt centraal in dit gebied en heeft zodoende een natuurlijke aantrekkelijkheid. Qua infrastructuur over de weg liggen we ideaal, midden in de ruit van de A2, A27, A59 en A58. Ook de bereikbaarheid over water is heel goed. De verbindingen met Europa zijn uitstekend. Niet voor niets hebben bedrijven als CoolBlue, Apple, bol.com en Bijenkorf hier hun logistieke operatie gevestigd.
Waar zit de grote groei in de sector?
Logistiek kent vele verschijningsvormen. Je hebt logistiek als aparte sector, maar ook als onderdeel van de bedrijfsvoering van ondernemingen. Vervoer kan via de weg, het water, het spoor en de lucht. En bij opslag heb je vaak specifieke omstandigheden, zoals een koele omgeving voor versproducten. De tak die gigantisch groeit is e-commerce. Online winkelen heeft een enorme vlucht genomen, terwijl retail onder druk staat. Het landschap is in enkele jaren tijd totaal veranderd.
E-commerce is nog een jonge tak. Twintig jaar geleden bestelde je alleen CD’s en boeken via internet, nu zowat alles. Er is een ratrace ontstaan om de volumestijgingen van al die verschillende producten aan te kunnen. De markt kenmerkt zich door continue golfbewegingen. Vroeger zag je alleen rond de feestdagen aan het einde van het jaar een enorme stijging, nu heb je veel meer pieken en dalen. De kunst is om bij de afhandeling snel te kunnen op- en afschalen. E-commerce bedrijven werken daarom met een flexibele schil van medewerkers. Er werken veel arbeidsmigranten, eenvoudigweg omdat er onvoldoende arbeidskrachten uit Nederland beschikbaar zijn voor dit werk.
Wat is er typisch aan de logistiek bij e-commerce?
Naarmate de e-commerce ondernemingen groter en groter worden, kunnen zij meer zware investeringen in automatisering, mechanisering en robotisering doen. Het afgelopen jaar is hun groei wel zo’n 75% geweest. Om dit tempo bij te houden kan het niet anders dan dat er verregaand geautomatiseerd wordt. Dit gaat niet zomaar in één handomdraai. De inrichting van robotisering kan soms wel anderhalf tot twee jaar duren. In de logistiek ontstaan super high tech bedrijven. Dit gaat op termijn ten koste van handmatige werkzaamheden. Voor automatisering en robotisering zijn in de toekomst juist veel goed opgeleide techneuten nodig.
In e-commerce wordt anders aangekeken tegen verpakkingen dan in retail. Verpakkingen zijn vaak gericht op winkelverkoop. Bij online bestellingen kunnen de producten misschien wel op een heel andere manier worden verzonden. Is dat plastic om een verpakking per se nodig? Kan het met minder materialen en meer duurzaam? Het product is al online verkocht, hebben al die wervende boodschappen op de verpakking dan nog wel zin? Er zijn al lasermachines met robothandjes die zo ‘slim’ zijn dat ze door het scannen van het product herkennen welke verpakking er omheen moet. Deze vouwt zich er als het ware op maat omheen. Snel en efficiënt, met milieuvriendelijke materialen en zo min mogelijk verspilling. Door automatisering kun je makkelijker hoge pieken opvangen. Nu gaat er nog veel handmatig, maar door de enorme groei van de e-commerce kun je niet anders. De beschikbaarheid en huisvesting van personeel wordt bovendien bij verdere groei van de volumes steeds meer een probleem. Ook worden de Oosteuropese landen steeds welvarender, waardoor we op termijn minder makkelijk arbeidsmigranten kunnen werven.
Welke technologische ontwikkelingen zie je in de logistieke branche?
In Midden-Brabant zetten we in op smart logistics. De regio is hierin koploper. Ik verwacht dat deze ontwikkeling ook veel ondersteunende bedrijven gaat aantrekken en dat de opleidingen zich in deze richting gaan ontwikkelen. Er gaat een grote ontwikkelpool ontstaan. Er komt een wedloop wie het snelste en slimste is. Logistiek wordt super fancy en sexy. We gaan nu de derde generatie logistiek in. Je ziet deze ontwikkeling heel mooi bij de drie gebouwen van bol.com in Waalwijk. Bij het gebouw aan de Veerweg gaat al tien jaar alles met handmatige orderpicking, veel lopen en bestelkarretjes. Bij het facilitity center dat in 2015 is geopend wordt alles mechanisch aangestuurd. Er zijn nog wel lopende banden en handenwerk. In het nieuwe bol.com pand gaat vrijwel alles automatisch en draait het vooral om datagedreven digitalisering en process operating.
Hoe speelt Waalwijk in op de energietransitie?
In Waalwijk ontwikkelen we een ultramodern bedrijvenpark. Een onderdeel hiervan is de slimme moderne insteekhaven waarbij we schepen de faciliteiten gaan bieden om energieneutraal te worden, door over te schakelen van zware diesel naar elektrisch laden zonder lange wachttijden.
Op het gebied van energietransitie zijn we in Waalwijk al heel ver met wind- en zonne-energie. Op de daken van De Mandemakers Groep, bol.com en Magna Tyres liggen enorme velden met zonnepanelen. Het uiteindelijke doel is dat bedrijven energieneutraal kunnen opereren.
Een andere grote ontwikkeling is het elektrificeren van voertuigen. Je hebt al plug-in hybride wagens en er wordt getest met volledig elektrische auto’s zonder uitstoot van schadelijke stoffen. Dit heeft wel enkele nadelen. De accu’s bestaan uit milieubelastende grondstoffen als kobalt en lithium die niet onuitputtelijk te delven zijn. Ze moeten bovendien na een jaar of tien worden vervangen. En het laden van batterijen kost uiteindelijk veel tijd. Dit gaat ten koste van de snelheid. Verder is er waterstof, voor vrachtwagens en ook personenauto’s. Het voertuig levert zelf elektriciteit op. Je kunt waterstof gewoon bijtanken. In Midden-Brabant zijn Van Wijlen en Vollenhoven Olie Groep al bezig met vervoer op waterstof. Waterstof is veelbelovend voor de toekomst.
Hoe gaat logistiek zich als sector ontwikkelen?
Ik verwacht dat de slimme logistiek in onze regio ‘smart’ bedrijven uit de toeleverende industrie zullen aantrekken. Nu worden er nog veel experts vanuit het buitenland ingeschakeld, in de toekomst zullen zich steeds meer high tech leverancier vestigen in onze regio. Robotisering vergt specialisten. Zoals het bedrijf NDW, dat rollenbanen ontwikkeld met intelligente e-rolletjes die gemotoriseerd alle kanten heen kunnen en complete controle geven over transportsystemen.
Qua ICT-opleidingen hebben we in de regio Fontys en Avans. Als robotisering in de logistieke sector echt doorbreekt, gaan we hier meer van profiteren dan nu het geval is. De Tilburg University zou een grotere rol bij logistiek in onze regio kunnen spelen op het gebied van Artificial Intelligence, bijvoorbeeld samen met de AI hub MindLabs uit Tilburg en onze logistieke topbedrijven.
Wat is het lange termijn perspectief voor logistiek in Midden-Brabant?
Vanuit mijn stuurgroeprol bij Midpoint Brabant Smart Logistics ben ik betrokken bij het project SmartwayZ. Hierbij kijken we onder meer naar de lange termijn infrastructuur in de regio Midden-Brabant. In Waalwijk hebben we goede weg- en waterverbindingen, maar geen trein. Ik denk dat er over tien tot vijftien jaar geen discussie meer is. Treinen zijn zware voertuigen die met trillingen overlast bezorgen. Voor nieuwe spoorlijnen is nauwelijks meer ruimte in Nederland en er zijn zoveel regels dat het uitbreiden van het treinennetwerk vrijwel onmogelijk wordt.
De technologische revolutie zit in autonoom rijden. Oftewel: voertuigen die zichzelf verplaatsen. De verwachting is dat met een nieuwe wegeninfrastructuur in de toekomst tien keer zoveel vervoerd kan worden. In het vervoer is de mens zelf het meest gevaarlijk, zoals smartphone gebruik tijdens het rijden. Straks zijn de auto’s zo slim dat ze vanzelf op tijd afremmen. Ik verwacht dat er over vijftien tot twintig jaar een hele nieuwe wegenstructuur is, waarbij auto’s heel efficiënt als een soort trein met een halve meter afstand van elkaar rijden. Als een auto een afslag neemt, sluit de achterliggende auto meteen kort aan bij de voorligger, zodat je de wegruimte optimaal benut en minder filevorming krijgt.
Met SmartwayZ willen we voorop lopen in het verslimmen van vracht- en personenvervoer. Dat zou bijvoorbeeld kunnen met een onafhankelijke rijstrook voor autonome voertuigenstromen op de N261 tussen Tilburg en Waalwijk. Zover is het nog niet, maar het zijn wel gedachten waarmee we spelen. Een ontwikkeling is ook dat auto’s met elkaar communiceren. Zo wordt de mens minder bepalend in het verkeer.
Tilburg-Waalwijk is twee maal op rij de logistieke hotspot van het jaar geweest. Hoe blijft de regio aan de top?
We zetten vooral in op digitalisering, energietransitie, circulaire economie en arbeidsmarktontwikkeling. Er zijn weinig regio’s die hier zo weloverwogen mee bezig zijn. We beschouwen al deze aspecten in balans met elkaar. Als ik naar de toekomst van de logistiek in Midden-Brabant kijk, dan heb ik er alle vertrouwen in dat we een koploper rol blijven vervullen. De ligging en verbindingen blijven uitstekend. We werken veel met arbeidsmigranten en zorgen dan ook meteen voor goede huisvesting. En we bereiden ons voor op een toekomst waar slimme en duurzame technologieën bepalend zijn voor succes. Met volop kansen voor high tech beroepen.
