Skip Navigation or Skip to Content

Schoenenkwartier zet De Langstraat weer op de kaart als hét schoenen- en ledercentrum van Nederland

Fotocredits keyvisual: Pulles&Pulles 

Efteling, Loonse en Drunense Duinen, vestingstad Heusden en… Schoenenkwartier. Directeur Anouk van Heesch is trots dat VisitBrabant het nieuwe Schoenenkwartier heeft toegevoegd aan het rijtje van leisure hotspots in De Langstraat. Op 28 juni gaat het open in het Rijksmonumentale Krophollercomplex op het Raadhuisplein in Waalwijk. 35.000 bezoekers per jaar, een goed artistiek concept en programma, én een sterke binding met het bedrijfsleven. Dat zijn de drie opdrachten die het Schoenenkwartier heeft gekregen van de gemeente. De redactie van Midpoint Brabant vroeg Anouk hoe zij dit met haar team gaat realiseren.

Allereerst Anouk, waarom hebben jullie voor de naam Schoenenkwartier gekozen?

Het Schoenenkwartier rust op drie pijlers: een Museum, Maaklabs en een Kenniscentrum. Het is dus meer dan een leder- en schoenenmuseum, zoals voorheen. Het woord kwartier is meeromvattend. Tot begin jaren zeventig vormden Waalwijk en De Langstraat hét centrum van de Nederlandse en zelfs internationale leer- en schoenenindustrie. Kwartier is een knipoog naar die hoofdkwartierfunctie. Verder refereert het aan een gebied, zoals ook het Museumkwartier in Tilburg. Deze mix zie je daar bij het TextielMuseum, TextielLab en aanverwante initiatieven. We werken nauw met ze samen en hebben veel geleerd over hoe we het in Waalwijk het beste konden aanpakken. Een leuk weetje: de traditie van Waalwijk om gebouwen en organisaties te vernoemen naar elementen uit de schoenindustrie doen we ook eer aan met deze benaming. Het kwartier is namelijk onderdeel van een derby herenschoen.

Fotocredits: Luuk Aarts

Wat is er te zien en doen in het Museum, de Maaklabs en het Kenniscentrum?

Het Museum vind je verspreid over de drie verdiepingen. In de tentoonstellingszaal op de begane grond zie je van A tot Z hoe de productie en afwerking van een schoen werkt, met traditionele én nieuwe technieken. De eerste verdieping draait om de geschiedenis van de leder- en schoenindustrie en het erfgoed van De Langstraat. Een interactieve reis door de tijd vanaf het begin van de 19e eeuw, inclusief de grote kloof destijds tussen rijk en arm. Ondanks dat de productie vrijwel volledig verdwenen is, vindt een groot deel van de handel nog steeds in en rond Waalwijk plaats, met schoenengiganten zoals vanHaren, Nubikk en Ferro Footwear. De tweede verdieping is gewijd aan de schoen als identiteitsdrager. Dé plek dus voor modeliefhebbers. Maar ook onze etnografische collectie is hier te vinden. Orthopedie, sport en arbeid komen aan bod in een grote hoek over functie en techniek en in vitrines raken we actuele kwesties aan als man-vrouw verhoudingen en diverse (sub-)culturen.

In de Maaklabs op de begane grond houden ontwerpers, schoenmakers, leerbewerkers, kunstenaars en vakstudenten zich bezig met ontwerpen en experimenteren. Als bezoeker kun je gewoon meekijken en zelf met workshops aan de slag in deze openbaar toegankelijke ruimte, waar ook het café en de museumwinkel zich bevinden. Het Kenniscentrum op de eerste etage heeft een bibliotheek, een archief, een digitale collectie en een materialenkast waar je verschillende leersoorten en leeralternatieven kunt voelen en ruiken. Het totale vloeroppervlak is meer dan 3000 m2.

Hoe blijf je de aandacht trekken van het publiek?

We hebben een vaste museumcollectie en wisselende exposities, diverse workshops met verschillende niveaus en een compleet educatief programma voor het primair-, voortgezet en mbo-onderwijs. Onze eigen collectie bevat veel stukken van nationale grootheden met internationale faam, zoals Jan Jansen, Peter Popps, René van den Berg en Charles Bergmans. Je ziet de schoen in allerlei verschillende gedaanten: van stilettohak tot plateauzool, van de Nike Air Max tot Crocs. En van orthopedische schoenen tot het glazen muiltje van Assepoester, de trouwschoenen van onze burgemeester en de schoenen waarop Eliud Kopchoge als eerste langeafstandloper de marathon onder de twee uur liep.

Daarnaast is er twee keer per jaar een wisselexpositie met evenementen, workshops en educatieve activiteiten. De eerste is van 28 juni tot en met 5 februari 2023. Deze expo Put On Your Red Shoes toont onder meer de rode laarzen van David Bowie, de plateausneakers van de Spice Girls en de witte laarzen van Agnetha en Björn van ABBA. De komende jaren komen er onder meer exposities over leather jackets, René van den Berg, maanschoenen en nieuwe materialen, en de toekomst van de sneaker.

Fotocredits: Masayoshi Sukita, David Bowie, 1973 © Sukita courtesy of The David Bowie Archive 

Op welke manieren betrek je het bedrijfsleven bij het Schoenenkwartier?

Dat doen we op verschillende manieren. In de Maaklabs kunnen bedrijven bijvoorbeeld aanhaken bij de projecten vanuit het vakonderwijs die studenten hier gaan uitvoeren. Opdrachten en experimenten kunnen over en weer worden uitgewisseld, beproefd en ontwikkeld. We gaan hier geen productie draaien, maar testen, proberen, falen en opnieuw beginnen. Zo onderzoeken we met een open mind nieuwe technieken en ontdekken we proefondervindelijk nieuwe maakwijzen.

In het Bodehuisje krijgen ondernemingen een podium om hun innovaties te etaleren. Onze curator koppelt bedrijven aan een kunstenaar of vormgever om de artistieke presentatie te begeleiden. Elke zes tot acht weken hebben we daar een nieuw conversation piece. Zo gaan Dumco en Customs by BB hier als eerste aan de slag met diverse workshops rondom sneaker cleaning, sneaker pimpen en hoogstaande poetssessies. Nubikk, de buur van het Schoenenkwartier, zal een project met augmented reality tonen. Natuurlijk respecteren we dat bedrijven niet alle geheimen van ‘hun DNA’ prijsgeven, maar ze krijgen hier wel het platform om hun innovatieve slagkracht voor het voetlicht te brengen aan onze bezoekers.

Op de eerste verdieping van het Bodehuisje vind je de businesslounge die je kunt huren voor meetings en collectiepresentaties, maar ook een ‘flex werkplek’. Deze beide ruimtes zijn ingericht dankzij de sponsoring danwel medewerking van vooraanstaande bedrijven, zoals Morentz, Alphenberg, Stanzotal X Globo Green en Lensvelt. Het wegwijsbordje zegt dan ook: SCHOENENZAKEN. Buiten de ticketverkoop genereren we eigen inkomsten met zakelijke diensten zoals verhuur van het Atrium, verkoop in de museumwinkel, ontvangsten en evenementen, als aanvulling op de jaarlijkse gemeentelijke subsidie.

Met welke onderwijsinstellingen werk je samen?

In de Maaklabs zijn studenten van opleidingen zoals de Dutch Health Tec Academy, SintLucas, Hout en Meubileringscollege, ArtEZ, Design Academy Eindhoven, Fontys Hogescholen afdeling Paramedisch en KASK actief. Er is verder belangstelling vanuit allerlei verschillende onderwijsdisciplines, zoals de horeca- en hospitality opleidingen van het Koning Willem I College, De Overlaet en de Rooi Pannen.

Duurzaamheid is een actueel onderwerp bij leder. Wat doen jullie met dit thema?

Gezien het feit dat de architect qua materiaalgebruik zich stevig heeft gericht op duurzaamheid en circulariteit, hebben wij deze lijn niet alleen vanuit een intrinsieke gedrevenheid maar zeker ook esthetisch doorgetrokken door veel meubels en bijvoorbeeld het bestek vanuit onze oude locatie bewust te hergebruiken, in combinatie met nieuw design. Ook hebben we onder andere ook het Reglaze servies aangeschaft van Cor Unum dat de link legt met de keramieken wand in de entree van Laura van Santen, waarin glazuurrestanten op vernuftige wijze worden hergebruikt.

Maar bovenal besteden we in de Maaklabs, het Kenniscentrum en ons tentoonstellingsprogramma veel aandacht aan duurzaamheid (bewust materiaalgebruik en levensduurverlenging), recycling (hergebruik) en upcycling (waardeverhoging bij hergebruik in een andere vorm). We doen geen uitspraken over wat goed of beter is, maar tonen de alternatieven die er inmiddels ontwikkeld zijn voor leer. Leder is in feite een restproduct van onze consumptie van vlees en melkproducten. Op de materialentafel op de begane grond tonen we diverse materialen die de bezoeker vooral conceptueel aan het denken zet over vragen als duurzaamheid en circulariteit. Zo vind je er een schoen met bloedleer van Shahar Livne. Een product dat is gemaakt van bloed en slachtafval. Maar ook vind je er alternatieven voor leer, zoals fruitpulp en mycelium.

In het Kenniscentrum kun je allerlei materialen voelen, bekijken en onderzoeken, zoals doorzichtig leer, diverse soorten kunstleer en leer dat bijvoorbeeld is vervaardigd van platgedrukte koeienmagen. Verder werken we samen met diverse partners waaronder CirQleer en Midpoint Brabant aan een traject voor kleinschalige productie, onderzoek en training op het gebied van plantaardig looien in het Heuvelpark in Dongen. Zo benutten we in De Langstraat elkaars sterkten.

Jaarlijks 35.000 bezoekers, gaat dat lukken?

Tussen de succesvolle SLEM (Schoenen Leer En Mode) tentoonstelling van 1953 en 2017 heeft het Nederlands Leder en Schoenen Museum verschillende locaties gekend. Het vorige veel kleinere en minder gunstig gelegen schoenenmuseum trok voor de sluiting jaarlijks al 20.000 bezoekers. Nu ligt het midden in het centrum van Waalwijk bij de onlangs gerenoveerde Markt en Raadhuisplein met fontein en gezellige terrassen, de prachtige groene Winterdijk en de imposante en goed bezochte Sint-Jan, Nederlands oudste neo-Byzantijnse kerk.

We richten ons in eerste instantie op de binding met de regio. Als we dit goed doen groeit onze reputatie vanzelf wel uit naar nationaal en zelfs internationaal niveau. De mensen in De Langstraat zijn trots op hun erfgoed en vinden hier weer de erkenning voor wat hun voorouders hebben gerealiseerd, vaak in barre omstandigheden. Dit erfgoed moeten we met elkaar vasthouden. Waalwijk is al samen met Tilburg dé logistieke hotspot van Nederland. In schoenen en leder is Waalwijk ook altijd landelijk toonaangevend geweest. Het Schoenenkwartier geeft hier weer een nieuwe impuls aan.

Tot slot: heb je nog een tip voor onze lezers?

Ja, letterlijk zelfs. Want bij de entree van het Schoenenkwartier komt het TIP (Toeristisch Informatie Punt Waalwijk). Dit gaat zeker ook extra bezoekers trekken. Met de diverse functies en de combinatie van historie, ambacht, mode en innovatie spreken we een grote diversiteit van doelgroepen aan, van jong tot oud, van publiek tot onderwijs en bedrijfsleven. Er is altijd wat te doen.

Open Huis

Op dinsdag 21 juni organiseert het Schoenenkwartier van 16.00 tot 23.00 uur een gratis toegankelijk Open Huis voor alle inwoners van de Langstraat. Op dinsdag 28 juni gaat de deur open voor het grote publiek. De entree zonder kortingskaart is € 12,50. Meer weten? Ga dan naar schoenenkwartier.nl

Fotocredits: Elton John – Collection of the Bata Shoe Museum, Toronto, Canada. Image © 2022 Bata Shoe Museum

Fotocredits: Jan Taminiau, Irradiance, 2011, Beyoncé � bruikleen Jan Taminiau. © Schoenenkwartier 

Fotocredits: Nike x MF Doom, Dunk High, 2007, bruikleen Thomas van Vliet © Schoenenkwartier 

Fotocredits: The Pierra, Katy Perry Collections, 2018 © Schoenenkwartier 

Midpoint Brabant